نکته هایی برای ایام سوگواری سالار شهیدان
يكشنبه, ۲ آذر ۱۳۹۳، ۱۲:۱۰ ب.ظ
نکته هایی برای ایام سوگواری سالار شهیدان
حقیقت صراط: مقصود از «كل یوم عاشورا و كل ارض كربلاء»
بسیاری از وعده‌های آمرزش، دارای شرائطی است و بدون تحققِ آن شرائء اثری ندارند.درباره عزاداری و معارف مربوط به حضرت سید الشهداء – علیه السلام - و تبلیغ و مسائل پیرامونی، دقت‌ها و نکاتی در فرمایشات علماء دیده می‌شود که برادرانی که به این امور اهتمام دارند، علی الخصوص طلاب و مبلغینی که در این حرکت عظیم تبلیغی، که به برکت خون سید الشهداء – علیه السلام – در ماه‌های محرم و صفر جریان دارد، شرکت دارند، از مرور و توجه به آنها بهره‌ها می برند. از این میان، برخی نکات که مراجع بزرگوارمان، به مناسبت، بیان کرده‌اند، جایگاه ویژه‌ای دارد. آنچه در پی می‌آید، نکاتی است که توسط آیت الله حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی در ارتباط با این موضوعات (به مناسبت پرسش‌های مطرح شده) بیان شده و به مناسبت فرا رسیدن ایام عزاداری سید و سالار شهیدان، حضرت اباعبدااله الحسین – علیه السلام – از جلد دوم از مجموعه معارف دین که در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر این مرجع بزرگوار منتشر شده، استخراج شده، در 5 بخش تقدیم می‌شود. از خدای متعال توفیق توجه و عمل به رهنمودهای علمای والامقام که همواره مرزبان حدود شریعت و دعوت‌کننده به حق بوده‌اند، خواستاریم.
مقصود از «كل یوم عاشورا و كل ارض كربلاء»
- مقصود اصلی از حدیث شریف «كل یوم عاشورا و كل ارض كربلاء» با توجه به معنای ظاهر آن به نظر مبارك حضرت عالی به طور مشروح چه می‌باشد؟
ج. جمله‌ای است مشهور و معروف ولی فعلاً در نظر ندارم كه آن را در مصادر و كتب حدیث دیده باشم.
ممكن است در معنای آن گفته شود كه مواجهه‌ی حق و باطل همواره هست و در هر زمان و مكان كه حق و باطل با هم روبرو هستند باید حمایت‌كنندگان از حق همواره در این جهاد و برای نفی باطل و كوبیدن آن مصمم و با جدیت عمل كنند. و سرانجام آنكه غالب و ثابت و باقی است، حق است و باطل مغلوب و فانی است "فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفَاءً وَأَمَّا مَا یَنفَعُ النَّاسَ فَیَمْكُثُ فِی الأَرْضِ" [1].
خواندن و نشر زیارت سیدالشهداء منقول از ابوالحسن فارسی
- در مجلد 101 بحارالانوار صفحه 375 «باب زیارته و زیارة سائر الائمة - علیهم السلام - من البعید» شماره 17 نقلی است منقول از ابن مكی از ابوالحسن فارسی كه او امام حسین - علیه‌السلام - را كثیراً زیارت می‌نمود و بعد دچار ضعف جسمی و مالی شد و رسول خدا و حسنین - علیهم السلام - را خواب دید الی آخر زیارت. سوال این است تكثیر این زیارت بعنوان زیارتی كه مردم بخوانند بصورت این اوراق چاپی كه جدید مرسوم است جایز است و یا خیر؟ (با توجه به ندانستن سند)
ج. نشر آن بعنوان مجردِ نقل از بحارالانوار (ابواب زیارت سیدالشهداء علیه‌السلام باب 33- ح17) اشكال ندارد و خواندن آن هم بقصد استحبابِ مطلقِ زیارت و سلام بر آن حضرت اشكال ندارد.
تكرار بعضی از فقرات دعاها
- در مجالس دعاخوانی و زیارت‌خوانی، مرسوم است كه نصف دعا یا ربع دعا را خواندند، شروع می‌كنند به مرثیه‌خوانی و سینه‌زنی و گاهی بطور دلخواه برخی از فقرات دعا را چندین بار تكرار می‌كنند، یا برخی از افراد در مواقعی در بین دعا احساساتی می‌شوند و شعر می‌خوانند. با توجه به اینكه در برخی از كتب دعائی با تمسك به احادیثی از معصومین سفارش شده كه دعا را با آنكه از اعمال مستحبی است باید به همان نحوه وارده خوانده شود، چه در حفظ و مراعات صورت آن و چه در عدد آن یعنی هر چه دستورالعمل است باید به همان منوال عمل شود و هیچ نحوه تخطی و مداخله در آن روا نمی‌باشد. خواهشمند است برای اینكه مجالس دعاخوانی ما از برخی نابسامانی‌ها جدا شود وصورت مقبول‌تری بیابد در این رابطه ارشاداتی را مرقوم فرمائید.
ج. تكرار دعا و قرآن غیر از اضافه‌كردن بر آن است اما آنچه در بعض روایات از آن نهی شده اضافه‌كردن است مثل (والابصار) بر (یا مقلب القلوب) اما تكرار (یا مقلب القلوب) و نیز دعا برای حضور قلب بیشتر و اقرار و اعتراف به عبودیت زیادتر اشكال ندارد مثلاً در دعای كمیل (یا نور یا قدوس) مكرر بگوید. بلی اگر به قصد ورود و این كه اصل دعا مكرر وارد شده بخواند جائز نیست.
اشعار و گفته‌های عادی بعنوان مرثیه‌خوانی یا مناجات اگر مناسب حال باشد و صورتِ قطعِ دعا پیدا نكند و مخصوصاً اشعارِ به‌اصطلاح عارفانه، كه بسا مفهوم آنها شرع‌پسند نیست، نباشد، آن هم اشكال ندارد. ولی بهتر این است كه این زوائد و حواشی را در دعا وارد نكنند و همه متحدالشكل بخوانند.
آیا اشك چشم كفایت از نماز و روزه می‌كند
- شخصی در منبر می‌گوید: اگر پلك چشمت رطوبتی پیدا كرد، خداوند خطاب می‌كند كه ای بنده من تمام گناهان تو را بخشیدم. اگر رطوبت به مژه‌هایش رسید خطاب می‌شود: تمام حاجات تو را بر آوردم. اگر از مژه رطوبت یا اشك خارج شد می‌گوید: بنده من گناهانت را بخشیدم، حاجاتت را برآوردم، فردای قیامت عده‌ای گناهكار را به تو بخشیدم. اگر این‌طور است كه با رطوبتی، خداوند همه گناهان را می‌بخشد دیگر چرا مردم زحمت نماز و روزه بكشند؟
ج. در حدیث معروف به سلسلة الذهب، حضرت رضا - سلام الله علیه - فرمود: «كلمة لا اله الا الله حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی» و مضمون روایت این است كه هر كس این كلمه را بگوید از عذاب الهی ایمن است، لكن حضرت فرموده:« بشروطها و انا من شروطها» یعنی تنها گفتن این كلمه كفایت نمی‌كند بلكه شرائطی دارد و من از شرائط آن هستم یعنی گوینده لا اله الا الله باید معتقد به ولایت من باشد. از این فرمایش استفاده می‌شود كه بسیاری از وعده‌های آمرزش، دارای شرائطی است و بدون تحققِ آن شرائط، اثری ندارند. پس آنچه در این سوال نوشته‌اید مسلماً بی‌شرط و به این توسعه نیست و كسی هم این برداشت را از مثل این اخبار نكرده است. والله العالم
صحت و سقم زیارت ناحیه مقدسه و سند آن
- مدتی است اهل منبر از زیارت معروف به ناحیه مقدسه بسیار نقل قول می‌كنند نظر شریف را در صحت یا سقم آن مرقوم فرمائید.
ج. به كتاب مزار و بحارالانوار باب 24 ج 8 ص 317 الی ص 328 مراجعه شود.
- با عرض اعتذار به جهت تصدیع اوقات شریف خواهشمند است نظر مبارك را در مورد صحت و سقم زیارت ناحیه مقدسه امام زمان - عجل الله تعالی فرجه الشریف - را بفرمایید.
ج. این زیارت شریفه چنان‌كه در بحار الانوار علامه عالیمقام مجلسی - علیه الرحمة - از مزار كبیر نقل فرموده است مروی از ناحیه مقدسه حضرت صاحب الامر - عجل الله تعالی فرجه الشریف – است. رجوع فرمائید به بحار الانوار كتاب المزار 41 زیارت 8 ص 317 الی 328 و هم به باب 35 زیارت 38 ص 231 الی 249
اگر چه این را فرموده است: ظاهر این است كه از تألیف سید مرتضی - رضی الله عنه – است. ولی ظاهر این است كه اگر تمام آن از ناحیه مقدسه نباشد اقتباس از این زیارت باشد. به هر حال هر یك مشتمل بر مطالب عالیه و ذكر مصائب جلیله آن حضرت است كه دلیل بر این است كه انشاءكننده، در نهایت قدرت ادبی و فصاحت و بلاغت و اطلاع از مقامات ولایت است و خواندن به قصد رجاء و تأمل در مضامین آن و سوگواری و گریه در آن مصائب، همه موجب اجر و ثواب بسیار و مزید معرفت و بصیرت و بیداری و آگاهی است.
بسیاری از وعده‌های آمرزش، دارای شرائطی است و بدون تحققِ آن شرائء اثری ندارند.درباره عزاداری و معارف مربوط به حضرت سید الشهداء – علیه السلام - و تبلیغ و مسائل پیرامونی، دقت‌ها و نکاتی در فرمایشات علماء دیده می‌شود که برادرانی که به این امور اهتمام دارند، علی الخصوص طلاب و مبلغینی که در این حرکت عظیم تبلیغی، که به برکت خون سید الشهداء – علیه السلام – در ماه‌های محرم و صفر جریان دارد، شرکت دارند، از مرور و توجه به آنها بهره‌ها می برند. از این میان، برخی نکات که مراجع بزرگوارمان، به مناسبت، بیان کرده‌اند، جایگاه ویژه‌ای دارد. آنچه در پی می‌آید، نکاتی است که توسط آیت الله حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی در ارتباط با این موضوعات (به مناسبت پرسش‌های مطرح شده) بیان شده و به مناسبت فرا رسیدن ایام عزاداری سید و سالار شهیدان، حضرت اباعبدااله الحسین – علیه السلام – از جلد دوم از مجموعه معارف دین که در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر این مرجع بزرگوار منتشر شده، استخراج شده، در 5 بخش تقدیم می‌شود. از خدای متعال توفیق توجه و عمل به رهنمودهای علمای والامقام که همواره مرزبان حدود شریعت و دعوت‌کننده به حق بوده‌اند، خواستاریم.
مقصود از «كل یوم عاشورا و كل ارض كربلاء»
- مقصود اصلی از حدیث شریف «كل یوم عاشورا و كل ارض كربلاء» با توجه به معنای ظاهر آن به نظر مبارك حضرت عالی به طور مشروح چه می‌باشد؟
ج. جمله‌ای است مشهور و معروف ولی فعلاً در نظر ندارم كه آن را در مصادر و كتب حدیث دیده باشم.
ممكن است در معنای آن گفته شود كه مواجهه‌ی حق و باطل همواره هست و در هر زمان و مكان كه حق و باطل با هم روبرو هستند باید حمایت‌كنندگان از حق همواره در این جهاد و برای نفی باطل و كوبیدن آن مصمم و با جدیت عمل كنند. و سرانجام آنكه غالب و ثابت و باقی است، حق است و باطل مغلوب و فانی است "فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفَاءً وَأَمَّا مَا یَنفَعُ النَّاسَ فَیَمْكُثُ فِی الأَرْضِ" [1].
خواندن و نشر زیارت سیدالشهداء منقول از ابوالحسن فارسی
- در مجلد 101 بحارالانوار صفحه 375 «باب زیارته و زیارة سائر الائمة - علیهم السلام - من البعید» شماره 17 نقلی است منقول از ابن مكی از ابوالحسن فارسی كه او امام حسین - علیه‌السلام - را كثیراً زیارت می‌نمود و بعد دچار ضعف جسمی و مالی شد و رسول خدا و حسنین - علیهم السلام - را خواب دید الی آخر زیارت. سوال این است تكثیر این زیارت بعنوان زیارتی كه مردم بخوانند بصورت این اوراق چاپی كه جدید مرسوم است جایز است و یا خیر؟ (با توجه به ندانستن سند)
ج. نشر آن بعنوان مجردِ نقل از بحارالانوار (ابواب زیارت سیدالشهداء علیه‌السلام باب 33- ح17) اشكال ندارد و خواندن آن هم بقصد استحبابِ مطلقِ زیارت و سلام بر آن حضرت اشكال ندارد.
تكرار بعضی از فقرات دعاها
- در مجالس دعاخوانی و زیارت‌خوانی، مرسوم است كه نصف دعا یا ربع دعا را خواندند، شروع می‌كنند به مرثیه‌خوانی و سینه‌زنی و گاهی بطور دلخواه برخی از فقرات دعا را چندین بار تكرار می‌كنند، یا برخی از افراد در مواقعی در بین دعا احساساتی می‌شوند و شعر می‌خوانند. با توجه به اینكه در برخی از كتب دعائی با تمسك به احادیثی از معصومین سفارش شده كه دعا را با آنكه از اعمال مستحبی است باید به همان نحوه وارده خوانده شود، چه در حفظ و مراعات صورت آن و چه در عدد آن یعنی هر چه دستورالعمل است باید به همان منوال عمل شود و هیچ نحوه تخطی و مداخله در آن روا نمی‌باشد. خواهشمند است برای اینكه مجالس دعاخوانی ما از برخی نابسامانی‌ها جدا شود وصورت مقبول‌تری بیابد در این رابطه ارشاداتی را مرقوم فرمائید.
ج. تكرار دعا و قرآن غیر از اضافه‌كردن بر آن است اما آنچه در بعض روایات از آن نهی شده اضافه‌كردن است مثل (والابصار) بر (یا مقلب القلوب) اما تكرار (یا مقلب القلوب) و نیز دعا برای حضور قلب بیشتر و اقرار و اعتراف به عبودیت زیادتر اشكال ندارد مثلاً در دعای كمیل (یا نور یا قدوس) مكرر بگوید. بلی اگر به قصد ورود و این كه اصل دعا مكرر وارد شده بخواند جائز نیست.
اشعار و گفته‌های عادی بعنوان مرثیه‌خوانی یا مناجات اگر مناسب حال باشد و صورتِ قطعِ دعا پیدا نكند و مخصوصاً اشعارِ به‌اصطلاح عارفانه، كه بسا مفهوم آنها شرع‌پسند نیست، نباشد، آن هم اشكال ندارد. ولی بهتر این است كه این زوائد و حواشی را در دعا وارد نكنند و همه متحدالشكل بخوانند.
آیا اشك چشم كفایت از نماز و روزه می‌كند
- شخصی در منبر می‌گوید: اگر پلك چشمت رطوبتی پیدا كرد، خداوند خطاب می‌كند كه ای بنده من تمام گناهان تو را بخشیدم. اگر رطوبت به مژه‌هایش رسید خطاب می‌شود: تمام حاجات تو را بر آوردم. اگر از مژه رطوبت یا اشك خارج شد می‌گوید: بنده من گناهانت را بخشیدم، حاجاتت را برآوردم، فردای قیامت عده‌ای گناهكار را به تو بخشیدم. اگر این‌طور است كه با رطوبتی، خداوند همه گناهان را می‌بخشد دیگر چرا مردم زحمت نماز و روزه بكشند؟
ج. در حدیث معروف به سلسلة الذهب، حضرت رضا - سلام الله علیه - فرمود: «كلمة لا اله الا الله حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی» و مضمون روایت این است كه هر كس این كلمه را بگوید از عذاب الهی ایمن است، لكن حضرت فرموده:« بشروطها و انا من شروطها» یعنی تنها گفتن این كلمه كفایت نمی‌كند بلكه شرائطی دارد و من از شرائط آن هستم یعنی گوینده لا اله الا الله باید معتقد به ولایت من باشد. از این فرمایش استفاده می‌شود كه بسیاری از وعده‌های آمرزش، دارای شرائطی است و بدون تحققِ آن شرائط، اثری ندارند. پس آنچه در این سوال نوشته‌اید مسلماً بی‌شرط و به این توسعه نیست و كسی هم این برداشت را از مثل این اخبار نكرده است. والله العالم
صحت و سقم زیارت ناحیه مقدسه و سند آن
- مدتی است اهل منبر از زیارت معروف به ناحیه مقدسه بسیار نقل قول می‌كنند نظر شریف را در صحت یا سقم آن مرقوم فرمائید.
ج. به كتاب مزار و بحارالانوار باب 24 ج 8 ص 317 الی ص 328 مراجعه شود.
- با عرض اعتذار به جهت تصدیع اوقات شریف خواهشمند است نظر مبارك را در مورد صحت و سقم زیارت ناحیه مقدسه امام زمان - عجل الله تعالی فرجه الشریف - را بفرمایید.
ج. این زیارت شریفه چنان‌كه در بحار الانوار علامه عالیمقام مجلسی - علیه الرحمة - از مزار كبیر نقل فرموده است مروی از ناحیه مقدسه حضرت صاحب الامر - عجل الله تعالی فرجه الشریف – است. رجوع فرمائید به بحار الانوار كتاب المزار 41 زیارت 8 ص 317 الی 328 و هم به باب 35 زیارت 38 ص 231 الی 249
اگر چه این را فرموده است: ظاهر این است كه از تألیف سید مرتضی - رضی الله عنه – است. ولی ظاهر این است كه اگر تمام آن از ناحیه مقدسه نباشد اقتباس از این زیارت باشد. به هر حال هر یك مشتمل بر مطالب عالیه و ذكر مصائب جلیله آن حضرت است كه دلیل بر این است كه انشاءكننده، در نهایت قدرت ادبی و فصاحت و بلاغت و اطلاع از مقامات ولایت است و خواندن به قصد رجاء و تأمل در مضامین آن و سوگواری و گریه در آن مصائب، همه موجب اجر و ثواب بسیار و مزید معرفت و بصیرت و بیداری و آگاهی است.
